VÌ SAO GÂY HẤN VÀ HẬN THÙ

VÌ SAO GÂY HẤN

VÀ HẬN THÙ

ĐẠT LAI LA MA

Khi được hỏi, nếu bản chất con người dễ thương, thì sao lại có nhiều xung đột và nhiều thái độ hung hãn, gây hấn chung quanh ta đến thế, Đức Đạt Lai Lạt Ma trả lời:

Dĩ nhiên chúng ta không thể bỏ quên những xung đột và căng thẳng đó, chúng có mặt không phải chỉ trong tâm thức từng cá nhân, mà hiện hữu trong mọi gia đình, trong xã hội, quốc gia và quốc tế nữa, trong hầu hết các liên hệ, tiếp xúc giữa người với người. Căn cứ vào đó, người ta có thể nghĩ rằng bản chất con người là hung hãn.

Người ta cũng có thể dựa vào lịch sử để cho rằng loài người hay gây hấn với nhau hơn các loài vật có vú khác… nhưng, tôi vẫn tin tưởng một cách chắc chắn là trong con người, bản chất từ ái, hiền hòa vẫn là cá tính nổi bật.

Giận dữ, bạo động và hung hăng có thể phát khởi lên, nhưng theo tôi, các tính xấu đó có tính cách thứ yếu và phiến diện. Nói khác đi, các tính bất thiện đó chỉ lộ ra khi chúng ta thất vọng vì không biểu lộ, không thực hiện được tình thương yêu của ta mà thôi.

Tôi cũng tin rằng sự năng nổ, hung hãn chỉ là kết quả của tư chất thông minh trong con người - khi cái trí thông minh không quân bình, cách dùng trí tuệ và khả năng sáng tạo không đúng chỗ.

Nhìn vào sự tiến hóa của loài người, nếu so sánh người với một số con vật khác, thì con người khá yếu. Nhưng nhờ sự phát triển trí thông minh, ta có thể dùng nhiều dụng cụ và khám phá ra nhiều phương pháp để chinh phục môi trường. Xã hội loài người và sinh thái chung quanh họ ngày càng phức tạp, chúng ta lại càng cần phát triển trí tuệ để có thể đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của môi trường phức tạp này.

Tôi tin rằng chúng ta có bản chất hiền hòa, và trí thông minh chỉ là sự phát triển tiếp theo sau. Tôi cho rằng nếu trí thông minh phát triển nhiều quá, đi đến chỗ không còn quân bình với lòng từ bi, thì nó sẽ có tính cách phá hoại. Trí khôn đó có thể đưa chúng ta tới các thảm họa.

Một điều quan trọng cần biết là, khi xử dụng trí tuệ không đúng cách đưa tới xung đột, thì chúng ta cũng có thể dùng trí tuệ để tìm ra những giải pháp và phương tiện vượt qua được các tranh chấp.

Khi trí thông minh, lòng hòa ái và tình thương cùng được xử dụng, mọi hành động của chúng ta đều có tính cách xây dựng.

Khi ta phối hợp được trái tim nồng ấm cùng với các tri thức và những gì ta được giáo dục, ta sẽ biết kính trọng quan điểm và quyền lợi của người khác. Đó là điều căn bản cho các cuộc hòa giải, để giải quyết những xung đột và tranh chấp giữa chúng ta... Dù chúng ta đã trải qua không biết bao nhiêu chuyện xấu xa và bạo động, tôi tin rằng cách giải quyết tối hậu những chống đối từ bên trong hay bên ngoài, vẫn nằm ở chỗ ta phải biết quay lại với bản chất hiền hòa và từ ái của mình.

Theo bác sĩ chuyên về tâm lý và thần kinh Howard Cutler, từ vài thập niên qua, quan điểm "hòa ái là bản chất loài người" của đức ĐẠT LAI LẠT MA từ từ đã chinh phục được người âu MỸ, dù đã có sự chống cự. Trước đây, họ tin rằng không những con người thừa hưởng bản chất ích kỷ mà sự hung hăng, lánh gây hắn cũng đã thống trị văn hóa âu tây.

Dĩ nhiên có nhiều nhà tư tưởng âu mỹ cũng đồng ý với Đạt lai Lạt Ma như David Hume (thế kỷ l8), Charles Darwin (ông tổ của thuyết tiến hóa); nhưng đa số các triết gia tây phương có cái nhìn bi quan hơn.

Họ cho rằng bản chất con người là cạnh tranh, bạo động dữ dằn và ích kỷ, chỉ biết tới mình. Bất hạnh thay, theo bác sĩ Cutler, khoa học và tâm lý âu tây căn cứ vào các quan điểm đó, và đôi khi còn khuyến khích người ta ích kỷ thêm nữa...

Nửa cuối của thế kỷ 20 còn có hai nhà văn Robert Ardrey và Konrad Lorenz đã tìm hiểu các sinh hoạt của mấy loài dã thú ăn thịt, để kết luận rằng loài người cũng có bản năng tranh dành đất sống như những con thú đó vậy.

Bác sĩ H. Cutler cho biết trong những năm gần đây, có một phong trào thay đổi quan điểm bi quan thành ra lạc quan, gần với quan điểm của Đạt Lai Lạt Ma và các nhà tu Phật giáo nhiều hơn.

Nhận định quan trọng nhất là do công trình khảo cứu tại Seville năm 1986 của hai chục nhà khoa học nổi danh thế giới. Họ đưa ra nhận định rằng "các hành động bạo lực, gây chiến của con người không phải là bản chất di truyền". Nói loài người có bản năng gây chiến là sai với khoa học...

Nhiều nhà khoa học khác khảo cứu và đưa ra những kết luận, cho rằng bản chất đích thực của loài người là từ ái, hiền hòa.